خجالت و کم‌رویی تصویر منفی شخص نسبت به خود در موقعیت‌های اجتماعی گوناگون و با احساس اضطراب زیاد همراه است.

شاید شما هم با افراد یا کودکانی برخورد کرده باشید که خجالتی و کم‌رو هستند. این اشخاص به علت ترس از مسخره شدن از سوی دیگران در اجتماع بسیار کم صحبت بوده یا به طور کلی اعتماد به نفس کم آنها موجب می‌شود که توانایی ارتباط برقرار کردن با دیگران را نداشته باشند.برخی والدین از آنجا که شیوه برخورد صحیح با کودکان خجالتی را یاد نگرفته‌اند، به طور ناخواسته به این رفتار دامن می‌زنند، بنابراین آگاهی از طرز برخورد صحیح با این اشخاص ضروری است.

ویژگی‌های کودکان با طبیعت برونگرا

شکوفه اویارحسینی کارشناس ارشد مشاوره خانواده و کودک در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره ویژگی‌های کودکان با طبیعت برونگرا اظهار کرد: کودکانی که طبیعت برونگرا دارند، به راحتی در آغوش دیگران قرار می‌گیرند، می‌خندند و می‌خوابند، همچنین حساسیت آنها نسبت به صدا کم است و خود را بسیار سریع نسبت به محیط پیرامونشان سازگار و توجه بیشتری را از سوی دیگران دریافت می‌کنند.

او بیان کرد: برخی کودکان نخستین واکنشی که نسبت به هر تغییری نشان می‌دهند، اضطراب است، این کودکان به سختی با تغییرات محیط پیرامونشان سازگار می‌شوند.هر نوزادی با خلق‌وخویی متولد می‌شود، اما محیط پیرامون او نسبت به این خلق‌وخو واکنش نشان می‌دهد. شخصیت ترکیبی از خلق‌وخو به همراه واکنش‌هایی حاصل از محیط تربیتی است.

اویارحسینی افزود: برخی والدین از این موضوع شکایت کرده که فرزند آنها هنگام حضور در اجتماع سلام نمی‌کند  و همواره به والدین خود وابسته است. والدین اغلب نخستین واکنشی که نشان می‌دهند، این است که می‌گویند فرزند ما خجالتی است و به همین علت عذرخواهی می‌کنند. والدین آگاهی ندارند که عزت نفس کودکان در سنین سه تا پنج سالگی از واکنش‌های محیط پیرامونشان شکل می‌گیرد، پس وقتی والدین بیان می‌کنند که فرزندشان خجالتی است، در واقع به کودک خود می‌گویند که تو خجالتی هستی و به همین رفتارت ادامه بده.

راهکار‌های درمان خجالت کودکان

این کارشناس ارشد مشاوره خانواده و کودک تأکید کرد: والدین نباید تا سن هفت سالگی کودکان را به سلام کردن مجبور کنند، بنابراین آنها نباید به فرزندشان بگویند که اول تو سلام کن؛ والدین باید خود ارتباطات اجتماعی قوی با دیگران داشته باشند، بنابر این اگر کودک در محیطی قرار گرفت که تمایل نداشت با آن محیط ارتباط برقرار کند، نباید او را مجبور به سلام کردن کرد.

اویارحسینی تصریح کرد: در محیطی که کودک به برقراری ارتباطات اجتماعی تمایلی ندارد و  جواب سلام فردی دیگر را پاسخ نمی‌دهد، والدین باید دست خود را دور گردن بچه بیندازند و از این طریق حمایت خود را از کودک اعلام کنند همچنین آنها باید جمله‌ای با این مضمون به فرد سلام دهنده بگویند که «اگر اجازه بدهید تا چند دقیقه دیگر فرزند ما خود با شما ارتباط برقرار می‌کند.»، در این صورت کودک باورش می‌شود که اجازه دارد در طول چند دقیقه با محیط آشنا شود. اغلب کودکانی که حس امنیت را از محیط پیرامون خود می‌گیرند پس از چند دقیقه با محیط ارتباط برقرار می‌کنند.

کم‌رویی چیست؟

همچنین در ادامه نسیم رزمخواه دکترای روانشناسی  در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره کم‌رویی اظهار کرد: کم‌رویی نوعی توجه غیر عادی شخص نسبت به خود بوده که همراه با اضطراب بالاست. فرد کم‌رو وقتی قصد دارد، کاری را انجام دهد به اضطراب زیاد دچار می‌شود، بنابراین از انجام این کار خودداری می‌کند که این کم‌رویی را موجب می‌شود.

او بیان کرد: خجالت و کم‌رویی اگر شدید بوده و درمان نشود ممکن است که به اضطراب اجتماعی یا اختلال شخصیتی اسکیزوئید (اجتنابی) تبدیل شود. برخی افراد تصور می‌کنند، کم‌رویی نشانه ادب، متانت و سنگینی آنهاست همچنین در فرهنگ ما هم کم رویی نوعی عفت و حیا برای دختران تلقی می‌شده است البته اکنون با توجه به تغییر شیوه‌های تفکر و روش‌های تربیتی این کم‌رویی نسبت به ۱۵ سال گذشته کمتر مشاهده می‌شود.

علل موثر در ایجاد کم‌رویی

رزمخواه افزود: از عللی که کم‌رویی افراد را موجب می‌شود می‌توان به آگاهی بیش از اندازه شخص نسبت به خود اشاره کرد، بنابراین فرد تلاش کرده که در موقعیت‌های اجتماعی کمتر حضور پیدا کند. کم‌رویی می‌تواند به علت ارزیابی منفی زیاد شخص از خود بوده، به این صورت که  شخص،  خود را منفی ارزیابی و نقص‌های کوچک در وجودش را بزرگنمایی می‌کند.

این روانشناس تاکید کرد: کم‌رویی ممکن است ناشی از اشتغال فکری منفی زیاد فرد باشد به طور مثال فردی که شخصیت وسواسی و ایده‌آل‌گرا  دارد، تلاش می‌کند که همه کار‌ها را  بدون نقص و کامل انجام دهد، بنابراین برای اینکه مورد ارزیابی دیگران قرار نگیرد، تلاش کرده که کمتر در اجتماع حاضر شود یا صحبت کند. همه افراد درجات مختلفی از احساس کم‌رویی را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند.

او تصریح کرد: افرادی که تصویر ذهنی ضعیفی از خود دارند، اغلب  به کم‌رویی دچار می‌شوند. تصویر ذهنی به دوران کودکی و نوجوانی فرد برمی‌گردد و شیوه برخورد خانواده با کودک یا نوجوان در این تصویر ذهنی موثر است. افراد کم‌رو همواره نسبت به خود برچسب کم‌رویی می‌زنند، که این خجالت کشیدن و کم‌رویی ناشی از کمبود اعتماد به نفس آنها   و شیوه برخورد والدین با فرزندان است. بسیاری اوقات خانواده پیوسته به فرد برچسب کم رویی را می‌زنند، بنابراین خانواده خود به این مشکل دامن می‌زنند.

افراد کم‌رو چگونه می‌توانند به خود کمک کنند؟

رزمخواه گفت: افراد کم‌رو و خجالتی نخست باید خود را درک کنند سپس بررسی کرده که این کم‌رویی چه اثر‌هایی بر زندگی آن‌ها می‌گذارد، بنابراین آن‌ها پس از آگاه شدن از موضوعی که نگرانی آن‌ها را موجب شده است باید به دنبال راه حل برای آن بگردند. موضوعاتی که فرد نگران و کم‌رو  درباره آنها اضطراب پیدا می‌کند، اغلب مورد توجه بسیاری از افراد نیست و بیشتر زائیده تفکر خود شخص است.

این روانشناس اظهار کرد: افراد کم‌رو اغلب خود را دوست ندارند احساسات و استعدادهایشان را به خوبی نمی‌شناسند، بنابراین  احساس خود کم بینی می‌کنند که این موضوع خجالت آنها را به دنبال دارد. این اشخاص باید بیشتر به سراغ نقاط قوت خود بروند و شیوه‌های متفاوتی را برای زندگی و بیان کردن احساسات خود پیدا کنند همچنین باید تلاش کرده تا نقاط ضعف خود را ارتقا دهند. همه انسان‌ها قدرتی منحصر به فرد در وجود خود دارند که تنها باید این قدرت را کشف و شناسایی کنند.

رزمخواه بیان کرد: افراد خجالتی و کم رو اغلب می‌ترسند که اگر در اجتماع اظهار نظر بکنند یا رفتاری خاص را انجام بدهند، از جامعه طرد شده و تنها می‌مانند، بنابراین تلاش کرده که سکوت بکنند که این سکوت کم رویی آنها را موجب می‌شود. این اشخاص باید نترسند، به میدان بروند و احتمال شکست را بپذیرند، زیرا ضرورتی ندارد که ما در همه امور موفق باشیم.

او افزود: شخص کم رو و خجالتی اغلب اضطراب بالایی دارد، بنابراین او باید از تکنیک‌های تنفس عمیق و ریلکسیشن (تن‌آرامی) برای آرامش خود استفاده کند همچنین او باید بر تنفس خود تمرکز، به نقاط قوت خود فکر و افکار بد را از خود کند. از جمله ورزش‌های مناسب برای افراد خجالتی می‌توان به یوگا اشاره کرد.

این روانشناس تأکید کرد: خجالت و کم رویی با اختلال شخصیت اسکیزوئید متفاوت است. فرد اسکیزوئید نسبت به برقرار کردن روابط اجتماعی با دیگران بی‌تفاوت بوده و حیطه ابراز و تجارب هیجانی او بسیار محدود است. شخصی که به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلاست، با وجود داشتن تحصیلات و شغل، علاقه‌ای به ارتباط برقرار کردن با دیگران نداشته و دوست صمیمی هم ندارد، بنابراین چنین فردی اغلب شغل‌های انفرادی و با روابط انسانی کم را انتخاب می‌کند.

رزمخواه تصریح کرد: فرد کم رو یا خجالتی تمایل دارد که با دیگران ارتباط برقرار کند، اما اعتماد به نفس لازم یا توانایی برقراری ارتباط را ندارد، اما فرد اسکیزوئید به طور کلی به برقراری ارتباط با دیگران تمایلی ندارد.

این روانشناس گفت: اگر خجالت و کم رویی شدید بوده و درمان نشود، می‌تواند به اختلال شخصیت اجتنابی (دوری گزین) تبدیل شود. افرادی که به اختلال شخصیت اجتنابی دچار هستند، همیشه از جمع فراری بوده و احساس حقارت می‌کنند همچنین آنها نسبت به نظر‌های منفی و انتقادات دیگران حساسیت زیاد از خود نشان می‌دهند، این اشخاص از پذیرش نشدن از سوی دیگران و مورد انتقاد قرار گرفتن می‌ترسند و همواره تصور کرده که بقیه افراد قصد دارند که از آنها ایراد بگیرند و آنها را تحقیر کنند.

رزمخواه اظهار کرد: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی از مسخره شدن می‌ترسند، بنابراین بسیار کم صحبت کرده یا به طور کلی صحبت نمی‌کنند. این افراد اطلاعات و نظر‌های مبهم را به شیوه منفی تفسیر می‌کنند و اعتماد به نفس آنها بسیار کم بوده و عزت نفس هم ندارند. شخص با اختلال شخصیت اجتنابی همیشه نگران است که از سوی دیگران طرد شود و می‌ترسد که اجتماع او را طرد کند، برای همین به جمع ورود نمی‌کند.

او یادآوری کرد: افرادی که به اختلال شخصیت اجتنابی دچار هستند، از مدرسه رفتن و انجام فعالیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. این اشخاص تمایل دارند که با دیگران ارتباط برقرار کنند، اما توانایی انجام این کار را ندارند. فردی که کم رو و خجالتی است اگر به موقع درمان نشود، ممکن است که به اختلال شخصیت اجتنابی دچار شود.

منبع : خبرنگاران جوان